Х.Бат-Ялалт: АТГ-тай атлаа “60 тэрбум”-ын асуудал шийдэгдэхгүй байгаа нь ичмээр

Иргэдийн шударга шүүх” ТББ-ын тэргүүн Х.Бат-Ялалттай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Та нэг ярилцлагадаа “Төрийн албанд хяналт хэрэгтэй” гэж хэлж байсан. Гэтэл эрх баригч МАН-ын нэр нөлөө бүхий гишүүд “60 тэрбум”-ын авлигын асуудалд холбогдоод байна. Үнэхээр төрийн албаны хяналтгүйгээс л дан ганц ийм асуудал өнөөдөр үүсээд байна гэж та бодож байна уу?

-“60 тэрбум”-ын асуудал гэнэт л яригдаж байгаа асуудал биш шүү дээ. “60 тэрбум” гэдэг тоо нь л ил гарч ирснээр энэ асуудал өргөн хүрээнд яригдаж байна. Энэ бол төрийн албаны маш том авлигын асуудал юм. Төрийн эрх барьж буй МАН-ын хувьд хараа, хяналтгүй байгаа учраас өнөөдрийг хүртэл шийдэгдэхгүй л явна. 1990 оноос өмнө Ардын шалгах хороо гэж байсан. Тус хороо нь төрийн албыг хянадаг байв. Төрийн албан хаагчийн ёс зүй, төрийн албан хаагч нь төрийн өмч хөрөнгийг зөв зохистой зарцуулж байна уу, хууль дүрмийг сахин мөрдөж байна уу гэдэгт хяналт тавьдаг байсан юм. Гэтэл энэ хороог татан буулгаснаас хойш төрийн албанд хяналт гэж үндсэндээ алга болсон гэж ойлгож болно. “60 тэрбум”-ын асуудал бол төрийн эрхийг хууль бусаар авах, хуйвалдаан зохион байгуулах, төрийн эрхээр дамжуулан ашиг хонжоо хөөх зорилготойг л харуулж байгаа юм. Төрийн албыг хүнээр төлөөлүүлэн бодвол “60 тэрбумын албан тушаалын наймаа” гэдэг ойлголт бол яг л ДОХ-той ижил сонсогдоно. Энэ өвчин яаж хүний дархлааны системийг гэмтээж, дарангуйлж үхэлд хүргэдэг билээ. Яг үүнтэй л адил төрийн алба “Авлигын ДОХ” тусаад байгааг “60 тэрбум”-ын асуудлаас харж болно.

batylalt

-Өнөөдөр энэ хорооны үүрэг зорилгыг АТГ, Цагдаагийн ерөнхий газар тэргүүтэй хууль хяналтын байгууллага уламжлуулан авч явж байгаа биш гэж үү?

-Уг нь бол тийм. Гэтэл өнөөдөр төрийн алба танилын хүрээ, сандал суудлын наймааны үүр уурхай болсон байгааг харахад хэрэгжүүлж байна гэж ойлгоход хэцүү. Авлигатай тэмцэх газар, тухайлбал ажлаа сайн хийж байгаа бол энэ асуудал илэрч л таарна. Шийдэгдэж л таарна. Ард түмэн улс төрийн энэ луйвар, авлигын сүлжээг таслан зогсоо гэж тэдэнд эрх мэдэл өгч, татварын мөнгөөрөө утасных нь төлбөрийг төлж байгаа. Авлигатай тэмцэх газартай улс оронд 60 тэрбумын асуудал яриад, шийдэгдэхгүй байгаа нь ичмээр л юм даа.

-АТГ-аас энэ асуудлыг шалгаж байгаа гэж тус газрын дарга Х.Энхжаргал ерөнхийлөгчтэй уулзах үеэрээ хэлсэн шүү дээ?

-Энэ уулзалтын үеэр нэг ноцтой зүйл яригдсан. “Улс төрийн нөхцөл байдал өөрчлөгдлөө. Одоо та нар ажлаа хий” гэж Ерөнхийлөгч хэлсэн. Тэгэхээр хууль хяналтын байгууллагад улс төрийн нөлөө байгааг л хэлж байгаа юм. Ерөнхийлөгч тэдэнд сануулж байж тэд ажлаа хийх биш хуулийн дагуу, чиг үүргийнхээ дагуу тэд улс төрийн нөлөөлөлгүйгээр л ажлаа хийгээд “60 тэрбум”-ын асуудлаа шийдвэрлэх ёстой шүү дээ. Сонгуулийн өмнө энэ асуудал яригдсан. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл энэ асуудал шийдэгдэхгүй байгаа нь хууль, хяналтын байгууллагууд намын нөлөөнд автсаны л тод жишээ.

-Жирийн төрийн албан хаагчийн хувьд авлига авсан нь илэрвэл одоогийн нөхцөл байдлаас хурдан шийдэгдэнэ гэж та хэлэх гээд байна уу?

-Хурдан, удаан гэдэгтээ бус юм. Түүнийг илрүүлэхэд гол нь чиглэгдэнэ. Г.Шийлэгдамбын авлигын хэргийг хар л даа. Албан тушаалтай байх хугацаанд нь хөөн хэлэлцдэггүй сунжирсаар л байдаг. Албан тушаал, эрх мэдэлгүй болсон хойно нь шүүхийн тогтоол тэр даруй л уншигдаж байна. Тэгэхээр эрх барьж буй намын хувьд энэ асуудал шийдэгдэх нь бүдэг бадаг болчихож байгаа биз.

-Улс төрийн нөлөөлөл байгаа учраас АТГ энэ асуудалд хойрго хандаж байна гэж үү?

-Хууль хяналтын байгууллага энэ асуудлыг олон нийтийн өмнө үнэн үү, худал уу гэдгийг баталж нотлоогүй тохиолдолд МАН-аас энэ асуудал салахгүй. Өмнө нь оффшорын асуудал яригдаад л чимээгүй болсон. Нөгөөтэйгүүр ёс зүйтэй улс төрч бол ийм асуудалд нэр нь холбогдсон даруйд уучлалт хүсээд огцордог, албан тушаалаа хүлээлгэн өгдөг. Япон, Солонгост гэхэд ганц нэр буруу хэлснийхээ төлөө албан тушаалаасаа бууж байна. Нийгэмд үүсээд буй, иргэдийг талцуулаад буй энэ асуудлын үнэн, худал эсэхийг шийдэх нь тэдний үүрэг. Хууль хяналтын байгууллагууд “60 тэрбум”-ын асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй байгаа нь иргэний төрд, хуулийн байгууллагад итгэх итгэлгүй болгож байна гэсэн үг.

batylalt

-Сүүлийн үед “60 тэрбум”-аас гадна Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн тухай эрчимтэй яригдах боллоо. Таны зүгээс Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудалд судалгаа хийж байгаа гэж байсан?

-27 жилийн турш дагаж мөрдсөн Үндсэн хуулийг гэнэтхэн л өөрчилнө гэж байхгүй. Яг өнөөгийн нөхцөлд бол өөрчлөх нь буруу. Иргэд хуулийн яг юуг, хэрхэн өөрчлөх вэ гэдэг тал дээр бүрэн дүүрэн ойлголтгүй байна. Эхлээд хуулиа сурталчил. Сурталчлаагүй тохиолдолд мэдэхгүй, хуулийн заалтыг нь эрх баригч намынхан өөрсдийнхөө дураар өөрчилнө шүү дээ. Хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай бол ямар үндэслэлээр вэ гэдгээ тодорхой тайлбарлах шаардлагатай. Гэтэл зүгээр л хуульд буюу бичиг цаас руу бурууг тохно гэдэг тэнэг асуудал.

-Үндэслэл байх ёстой гэлээ шүү дээ?

-Эхлээд хуулиа дүгнэх ёстой. Хууль хэрэгжиж чадаж байна уу, хуулийн хэрэгжилт хангалттай байна уу гэдгээ эхлээд дүгнэж байж өөрчлөлт оруулах эсэх асуудлаа ярих хэрэгтэй. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж үзэж байгаа үндэслэл, тайлбар нь тодорхойгүй байгаа юм. Тиймээс яг одоогийн энэ нөхцөл байдалд Үндсэн хуульд гар хүрэх цаг нь биш гэж бодож байгаа.

Эх сурвалж: www.medee.mn Т.БАТСҮРЭН