Үндэсний аудитын газраас Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг зөрчилгүй гэсэн дүгнэлт гаргав

Улсын Их Хурлын 2018 оны хаврын ээлжит чуулганы  энэ сарын 21-ний /2018.06.21/ үдээс хойших нэгдсэн хуралдаан цаг сунган хуралдаж арван  хоёр асуудал хэлэлцэн шийдвэрлэв. Хуралдааны эхэнд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2017 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон “Монгол Улсын 2017 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийлээ. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2017 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлангийн талаар Засгийн газрын гишүүн, Сангийн  сайд Ч.Хүрэлбаатар танилцуулав.

Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд нийт 45.5 их наяд төгрөгийн хөрөнгө, 28.1 их наяд төгрөгийн өр төлбөр тайлагнагдсан. Нийт хөрөнгийн дүнд мөнгөн хөрөнгө 4.3 их наяд, урт хугацаат хөрөнгө оруулалт 6.0 их наяд, авлага 4.3 их наяд, үндсэн хөрөнгө 25.8 их наяд төгрөг тайлагнагдсан. Нийт өр төлбөрийн дүнд төрийн өмчит үйлдвэрийн газар, аж ахуйн нэгжүүдийн өр төлбөр 6.8 их наяд төгрөг байгаа бол, Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны өглөг 3.4 их наяд, гадаад үнэт цаасны өглөг 7.7 их наяд, гадаад зээлийн өглөг 9.1 их наяд төгрөг байна. Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд анх удаа Үндэсний аудитын газраас зөрчилгүй санал, дүгнэлтийг гаргасан гэдгийг Сангийн сайд танилцуулгадаа онцоллоо.

Мөн тэрбээр, Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлд улсын төсвийн 31 ерөнхийлөн захирагчийн 1646 төсөвт байгууллага, нийслэл, дүүргүүд болон 21 аймгийн 5058 төсвийн байгууллагууд, Тогтворжуулалтын сан, Ирээдүйн өв сан болон Нийгмийн даатгалын сангуудын төсвүүд хамрагдсан. 2017 оны гүйцэтгэлээр Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 7.3 их наяд төгрөгт хүрч 108.8 хувийн биелэлттэй, зарлага 9.0 их наяд төгрөгт хүрч 95.0 хувийн биелэлттэй гарсан байна. Нэгдсэн төсвийн тэнцэл 1 их наяд 742.5 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарч дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 6.4 хувьтай тэнцэж байгаа нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан тусгай шаардлагыг хангасан байна. Нэгдсэн төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх, Засгийн газрын үнэт цаас, зээлийн төлбөрийг барагдуулах зорилгоор 6 их наяд 589.2 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг Засгийн газрын үнэт цаас арилжаалж бүрдүүлсэн байна. Тайлант хугацаанд Засгийн газрын үнэт цаасны үндсэн төлбөрт 6 их наяд 382.6 тэрбум төгрөг, Засгийн газрын гадаад зээлийн үндсэн төлбөрт 165.2 тэрбум төгрөгийг тус тус төлсөн бол, гадаад төслийн зээлээр 751.5 тэрбум төгрөгийг, хөтөлбөрийн зээлээр 1  их наяд 478.1 тэрбум төгрөгийг авч ашигласан байна. Улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 5.2 их наяд төгрөгт хүрч, 109.4 хувийн биелэлттэй, улсын төсвийн зарлага 7.1 их наяд төгрөгт хүрч, 96.2 хувийн биелэлттэй гарсан байна. Улсын төсвийн зарлага 7 их наяд 139.6 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 281.0 тэрбум төгрөгөөр бага, өмнөх оны гүйцэтгэлээс 254.6 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна. Нийт зарлагын 15.1 хувь буюу 1 их наяд 81.4 тэрбум төгрөгийг цалин хөлс, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардалд, 16.2 хувь буюу 1 их наяд 156.5 тэрбум төгрөгийг хүүгийн зардалд зарцуулсан байна. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний гүйцэтгэлд 715.7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон нь төлөвлөснөөс 8 хувиар буюу 64 тэрбум төгрөгөөр бага байна гэж танилцуулж байв.

Орон нутгийн 2017 оны төсвийн гүйцэтгэлээр нийт орлого 2 их наяд 437.2 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 2.6 хувь буюу 61.6 тэрбум төгрөгөөр илүү төвлөрсөн байна. Улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт олгох санхүүгийн дэмжлэг, орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сангийн шилжүүлэг, тусгай зориулалтын шилжүүлгийн байгууллагуудын санхүүжилтэд нийт 1 их наяд 267.9 тэрбум төгрөгийг төлөвлөгөөний дагуу бүрэн олгосон байна. Орон нутгийн төсвийн нийт зарлага 2 их наяд 437.1 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөсөн дүнгээс 7.1 хувь буюу 186.5 тэрбум төгрөгөөр дутуу зарцуулагдсан байна. Нийгмийн даатгалын сангийн 2017 оны орлогыг 2 их наяд 38.2 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөснөөс гүйцэтгэлээр 2 их наяд 114.2 тэрбум төгрөг төвлөрч, 103.7 хувийн биелэлттэй гарсан байна.Тогтворжуулалтын сангийн орлогод 2017 онд 242.4 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээс гүйцэтгэлээр 325.7 тэрбум төгрөг төвлөрч, 134.3 хувийн биелэлттэй гарсан. Ирээдүйн өв сангийн 2017 оны төсвийн гүйцэтгэлээр 333.3 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээс 357.7 тэрбум төгрөг төвлөрч, төлөвлөгөө 107.3 хувийн биелэлттэй гарсан байна. 2017 оны Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан, нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлд тавигддаг тусгай шаардлагуудыг нэгэн зэрэг хангасан гэдгийг Ч.Хүрэлбаатар сайд танилцуулгадаа дурдлаа.

Дараа нь Үндэсний аудитын газрын дарга, Ерөнхий аудитор Д.Хүрэлбаатар аудитын дүгнэлтийг танилцуулав. Танилцуулга болон аудитын тайлантай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн О.Баасанхүү, Н.Оюундарь, М.Билэгт, Л.Энх-Амгалан, Б.Энх-Амгалан, Б.Бат-Эрдэнэ, М.Оюунчимэг, Б.Баттөмөр, Д.Эрдэнэбат, Д.Тэрбишдагва, Н.Амарзаяа нар асуулт асууж, үг хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. 

Гишүүдийн зүгээс хувьчлагдахаар төлөвлөгдсөн төрийн өмчит аж ахуйн нэгжид аудит хийсэн эсэх, эдгээр аж ахуйн нэгжүүдийн үр ашиг болон, улсын хэмжээнд дуусаагүй барилгын асуудлыг цэгцлэх, арилжааны банкны зээлийн хүүг бууруулж, иргэдийн амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэхэд авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний талаар илүүтэй тодруулав. Мөн Засгийн газрын өрийн хэмжээ дотоод нийт бүтээгдэхүүний хэдэн хувьд байгааг лавлаж байсан.

Үндэсний аудитын газраас 2017 онд батлагдсан сэдвийн хүрээнд төрийн өмчит 128 аж ахуйн нэгжид санхүүгийн аудит хийсэн. Санхүүгийн тайланг нэгтгэхэд 68 хувь нь ашигтай ажилласан байлаа. Түүнчлэн хувьчлагдахаар төлөвлөгдсөн нэр бүхий дөрвөн төрийн өмчит аж ахуйн нэгж, обьектод Үндэсний аудитын газраас аудит хийгээгүй.  Цаашдаа аудит хийсний дараа хувьчлалын асуудлыг төлөвлөх шаардлагатай байна. Мөн сэдвийн хүрээнд улсын хэмжээнд дуусаагүй барилгын 38 обьектод аудит хийсэн бөгөөд дүгнэлтийг нь барилга тус бүрээр гаргахаар ажиллаж байна. Одоогоор хоёр барилгын объектыг буулгахаар болсон гэж Үндэсний аудитын газрын дарга Д.Хүрэлбаатар хариуллаа. 

Харин Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар хариултдаа, Үндэсний аудитын газраас дуусаагүй барилгын обьектыг дуусгах чиглэл өгсөн. 2010 онд баригдаж эхэлсэн обьект өнөө хэр дуусаагүй байх жишээтэй. Тиймээс 2019 он гэхэд дуусаагүй барилгуудын хөрөнгө оруулалтыг бүрэн шийдвэрлэнэ гэдгийг онцлов. Мөн тэрбээр, 2017 онд эдийн засгийн өсөлт 5.8 хувьд хүрч, эдийн засгийн идэвхжил сэргэсэн. Тухайлбал, ноолуурын килограмын үнэ 100 мянган төгрөгт хүрч, ноосны үнэ багагүй өссөний үр дүнд малчдын олонх банкны зээлээ хааж, зарим нь нийт зээлийнхээ 80-85 хувийг төлж дуусгаад байна. Нөгөөтэйгүүр, Засгийн газар 2017 оны 10 дугаар сараас эхлээд арилжааны банкуудаас өндөр хүүтэй зээл авахыг зогсоохын зэрэгцээ өмнө авсан өр авлагаа төлсөн. Энэ нь арилжааны банкуудын зээлийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлсөн гэж байлаа. Түүнчлэн Засгийн газрын нийт өр 22 их наяд 751,6 тэрбум төгрөг буюу өнөөгийн үнэ цэнээр 20 их наяд 11.4 тэрбум төгрөгт хүрч Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 74 хувьтай байна. Засгийн газраас 2018 онд өрийн хэмжээг ДНБ-ий 63 хувь, 2019 онд 51 хувьд хүргэх зорилт тавин ажиллаж байна гэж Сангийн сайд хэлэв.

Ингээд Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2017 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон “Монгол Улсын 2017 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Төсвийн зарлагын дэд хороо болон холбогдох Байнгын хороодоор хэлэлцүүлэхээр шилжүүлэв. 

Үргэлжлүүлэн Банкийг дахин хөрөнгөжүүлэх тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн бусад хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хаалттай горимын дагуу хийлээ.